Vliegende Vrienden: Problemen met de crowd

Zaterdag 15 september 2018 vond in Eersel het evenement ‘Vliegende Vrienden’ plaats.

De eerste Whatsapp-berichten kwamen ongeveer om 14.00 uur binnen. De strekking was dat het op sommige plekken op het evenemententerrein ernstig druk was. 

Via social media klaagden bezoekers over drukte en onverantwoorde situaties. Ook werd duidelijk dat, op dat moment, duizenden bezoekers nog niet op het terrein waren. Zij stonden vast in het verkeer of te wachten op pendelbussen om naar het evenemententerrein te worden vervoerd. Als er zoveel berichtgeving is over problematische drukte op een evenemententerrein terwijl nog lang niet iedereen binnen is, dan kun je ervan uitgaan dat dit niet veel goeds voorspelt voor het verdere verloop van een evenement.

Chaotische toestanden

“Chaotische toestanden op festival Vliegende Vrienden op E3-strand in Eersel: bezoekers in de verdrukking” kopte het Eindhovens Dagblad om ongeveer 16.15 uur [1]. Intussen bleven bezoekers zorgelijke berichten versturen vanaf het evenemententerrein. Afgaande op de berichtgeving werd het duidelijk dat het niet soepel verliep in Eersel. De berichten over onveilige situaties hielden tot ongeveer 18.00 uur aan. Later bleek dat zeven bezoekers bij de eerste hulp behandeld zijn, kennelijk als gevolg van de drukte waarin zij terecht waren gekomen [2].

Met enige regelmaat worden, onder andere op LinkedIn, discussies gevoerd over onveilige situaties bij evenementen. In die discussies lopen de meningen vaak uiteen. Soms wordt gesteld dat er bijna nooit iets gebeurt. Een grote denkfout.

Screenshot LinkedIn:

Mini-loveparades

Elk jaar ontstaan bij meerdere evenementen in Nederland situaties die het potentieel hadden te resulteren in letsel, ziekte, schade of de dood (= near miss). Wie het nieuws goed volgt, heeft het afgelopen jaar al zo’n 10 crowd-incidenten gespot. Bij al die incidenten blijken de basisprincipes van massadynamiek niet te zijn begrepen of niet te zijn toegepast. Afgezet tegen het totaal aantal evenementen dat jaarlijks wordt georganiseerd, is het aantal crowd-incidenten inderdaad verwaarloosbaar. Maar het zijn stuk voor stuk situaties waarbij bezoekers door het oog van de naald kropen. Het is vaak een kwestie van geluk dat het niet slechter afliep. In de kern zijn het allemaal ‘mini Loveparades’ die tot nu toe -gelukkig- wel goed af zijn gelopen.

Wie in Nederland een evenement organiseert en een podium of tribune wil neerzetten, moet vaak een dik document aanleveren met daarin complexe constructietekeningen, windbelasting en ballastberekeningen. Die tekeningen en berekeningen worden vervolgens door bouwkundig ingenieurs getoetst. Als de berekeningen worden afgekeurd ontstaat zelden discussie.

 

Crowd Management kwalificatie

Maar wie zich bezig houdt met crowd management – en verantwoordelijk is voor de veiligheid van vaak tienduizenden bezoekers in een beperkte ruimte – hoeft geen enkele kwalificatie te hebben: organisatoren niet, adviseurs en vergunningverleners niet en crowd managers (als die er al zijn) ook niet. Het incident in Eersel is tijdens de planningsfase ontstaan, toen de plannen van het evenement werden ontworpen. Tijdens de adviesfase (de dubbelcheck) zijn de gebreken in de planvorming ook niet ontdekt. En zo kon het probleem, dat in de planning ontstond, uitgroeien tot een incident tijdens de uitvoering. Bezoekers verwachten en mógen verwachten dat zij een veilig evenement bezoeken, waarbij door deskundigen over alle veiligheidsaspecten is nagedacht.

Crowd-management is complex

De organisatoren en partners van Vliegende Vrienden hebben dit evenement zonder twijfel met passie, bloed, zweet en tranen neergezet. Voor hen zijn de gebeurtenissen vast een domper op de feestvreugde. Waarschijnlijk hebben zij veel ervaring met de organisatie van grootschalige evenementen. De praktijk wijst echter uit dat ervaring niet altijd voldoende is om complexe situaties te begrijpen. Crowd management is complex en het voorspellen en voorkomen van gevaarlijke situaties vormen een aanzienlijke technische uitdaging [5]. Bij de voorbereiding van massabijeenkomsten én bij het toetsen van plannen is gedegen kennis van massadynamiek een vereiste. Die kennis is bij de organisatie van dit evenement mogelijk niet of niet voldoende aanwezig geweest of niet gebruikt. Maar ook tijdens de advisering, waarbij de gemeente om advies vraagt van ter zake deskundige adviseurs [3], heeft kennelijk niemand de risico’s geïdentificeerd. Als die kennis er wél was geweest, had de situatie in Eersel waarschijnlijk voorspeld of voorkomen kunnen worden.

 

Het is de vraag wanneer het echt fout gaat

In Nederland worden jaarlijks duizenden massa-evenementen georganiseerd. Als je de plannen van al die evenementen op de pijnbank legt, dan zie je dat vaak sprake is van gebrekkig crowd-management: of er ontbreken (gedegen) capaciteitsberekeningen, of het ontwerp van het terrein is gebrekkig, in de plannen staan onjuiste aannames en/of er rammelt iets in de communicatie, besluitvorming of genomen maatregelen.

Gezien de herhaling van incidenten en causaliteit, is het niet de vraag óf het in Nederland een keer écht fout gaat. Het is de vraag wanneer dat gebeurt. En natuurlijk hoopt niemand dat het hen of hun dierbaren treft.

Expert of specialist?

De bekende wetenschapper John J. Fruin Ph.D onderschreef al in 1993 het belang van de gecertificeerde crowd manager die verplicht zou moeten zijn bij locaties waar meer dan 500 personen samenkomen [4]. Dit heeft echter niet geleid tot de invoering van een formele certificatie voor crowd managers.

Zolang geen eisen worden gesteld aan hen die zich bezig houden met crowd management verandert er niets. Men kan zich crowd-managementexpert of -specialist noemen of (totaal)oplossingen aanbieden terwijl velen zich niet eens afvragen of dat wel zo is, of dat de aangeboden oplossingen voldoen.

Nederland kent specialisten die écht verstand van zaken hebben op het gebied van crowd safety management. Het zijn er niet veel, maar ze zijn er wel. Maak daar gebruik van: in de voorbereiding, tijdens de advisering/vergunningverlening en tijdens de uitvoering. Als je twijfels hebt bij crowd management, neem geen risico. Laat een specialist meekijken bij het ontwerp of bestaande plannen onder de loep nemen. Het is een kleine moeite en je bespaart jezelf en je bezoekers misschien veel narigheid.